«Сезгә Түбән Камадан килә идек. Музеегыз ничәгә кадәр эшли?»

Традицион туристик маршрутлардан тыш, безнең һәрберебез үз маршрутын да сайлый ала. Газетабызны Алексеевск районыннан читтә дә укыганнарын беләбез. Чөнки еш кына безгә башка төбәкләрдә яшәүчеләр, кайчандыр якташларыбыз: «“Таң”да укыдык... бик шатбыз...» Шуңа күрә без, муниципалитет кунакларының Алексеевск районында барырга мөмкин булган урыннарның картасын төзергә булдык, анда сәяхәтче һичшиксез карарга тиеш булган төп урыннарны билгеләдек.

Кама күпере

Кама елгасы аша күпер безнең ягыбызга ике районның ярларын тоташтыручы керү капкалары булып тора. Беренче истә калырлык кадрларны биредә үк төшерергә була. Импровизацияләнгән күзәтү мәйданчыгы (сүз уңаеннан, анда машинада барып җитүе җиңел) күптән яшь парларның, романтикларның һәм район кунакларының яраткан урынына әверелде. Рәхим итегез!

(Кама күпере. Ләйсән Мостафина фотосы).

Биләр – сихәт урыны

Биләр - урта гасыр Булгарияның кечкенә һәм уңайлы шәһәре. Аңа 992 елда нигез салынды. Башта җирлек Камааръягындагы ныгытмаларның берсе буларак формалашкан. 18-20 гасырларда шәһәрчек статусы бирелә. 1860 елга кадәр игенчелек, буяу һөнәрчелеге, терлекчелек,

чүлмәк ясау эше актив үсеш ала. 20 гасыр башында волость идарә итүе башлана, тегермән, уку йортлары барлыкка килә, ярминкәләр оештырыла башлый. Җирлекнең барлыкка килү тарихына кимендә мең ел. Күптән түгел без Биләрдә Изгеләр чишмәсе яңартылуы турында язган идек. Бүгенге көндә туристларда әлеге уңайлы урын бик популяр. Бирегә табигать матурлыкларын күрергә, танылган музей-тыюлыкны карар өчен киләләр. Шәһәрчек тирәлеге һәм торак пункт үзе дә төрле истәлекле урыннарга бай. Беренче карашка бу гади бер авыл дип тоелырга мөмкин. Ләкин нәкъ менә Биләр Идел Буе Булгарияның борынгы башкаласы урынында төзелгән. Җирле халык әлеге территорияне сихәт алу урыны дип атый.

Музейлар

Элек Биләрнең нинди кыяфәттә булуы турында биредә үк мәгълүмат стенды буенча белергә була. Теләге булган кеше, җирле музейга барып, объектның мини-макетын күрә ала. Шулай ук Биләр төрле галим-химикларның исемнәре белән дә дан тота. Монда А.М. Бутлеров һәм А.Е. Арбузов яшәгән һәм эшләгән. Талантлы галимнәр бистәбезгә бөтен дөньяга танылырга ярдәм иттеләр. Бу хакта тулырак мәгълүматны Арбузов музей-йорты экспозициясендә белергә мөмкин. Арбузов һәм Бутлеров музейлары талантлы галимнәрнең хезмәтен чагылдыра. Күргәзмәнең максаты – әлеге бөек кешеләрнең ничек эшләүләре турында һәм үсеп килүче буынга төп гуманистик кыйммәтләрне җиткерү. Музейлар Казан университетында эшләгән химиклар династиясенә багышланган. Моннан тыш, галим Бутлеров крестьяннарны дәвалау белән дә шөгыльләнгән. Бүгенге көндә аның кабере өстендә зур булмаган часовня-склеп төзелгән.

Моннан тыш, район үзәгендә дә тарихны чагылдыручы музейлар бар. Туган як һәм хәрби дан музее хезмәткәрләре сезне районыбызның тарихи чорлары, аның үсешенә үз өлешләрен керткән төп шәхесләр белән бик теләп таныштырачаклар.

Олы Тигәнәле музее танылган татар шагыйре һәм язучысы Салих Баттал (Салихҗан Вазыйх улы Батталов) исемен йөртә (фотода). Ул шушы авылда, зур һәм тату гаиләдә туып-үскән. Салих Баттал - «Очучылар», 1935 ел, Һава диңгезендә, 1939 ел, «Капитан Гастелло», 1942 ел, «В небе Чукотки», 1967 ел, башка бик күп әдәби әсәрләр авторы.

Чиркәү һәм мәчет

Район үзәгенә керү юлында кунакларны алтын гөмбәзләре белән Воскресенск чиркәве каршы ала. 1995 елда Алексеевскида правослау общинасы оештырыла, беренче гыйбадәтләр бистәбез биналарының берсендә урнашкан Мәскәү митрополиты изге Алексий хөрмәтенә багышлаган гыйбадәт йортында башкарыла. 1996 елның 22 июньдә Казан һәм Татарстан архиепискобы Анастасий тарафыннан Воскресенск чиркәвенең нигезенә беренче таш салына. Чиркәү төзелеше Алексеевск сөт комбинаты директоры Г.С. Боровиков һәм Алексеевск районы хакимияте башлыгы А.И. Демидов карамагында алып барылды. Чиркәүдә төрле иконалар саклана. 1995 елдан бирле биредә якшәмбе мәктәбе эшли. Гыйбадәтләр шимбә, якшәмбе һәм бәйрәм көннәрендә башкарыла.

Нурлы мәчет бистәбезнең үзәгендә үк диярлек төзелгән. Мөселман җәмгыяте әһелләре дини йолаларны үти һәм гореф-гадәтләрне саклый, мохтаҗларга ярдәм итә. Рамазан ае һәм Корбан гаетләрендә мәчетебезгә килүче дин әһелләренең саны артканнан- арта бара. Җомга намазларына да яшьләребезнең күпләп килүе бик күңелле күренеш. Мәчет каршындагы мәдрәсәдә яшь мөселманнар яңа дини белемнәрен алалар, Коръән укырга өйрәнәләр.

Ахтыр күле

«Ахтыр» Изге Ана иконасы хөрмәтенә изгеләндергән кое бистәбезнең үзәгендә урнашкан. Изге чыганак төзекләндерелгән, янәшәдә генә кирпечтән часовня төзелгән һәм буа урнашкан. Ахтыр коесы һәм часовняның барлыкка килүе турында Алексеевскида яшәүче Степан Григорьевич Богомоловның хикәясе бар. Анда 1816 елда “Ахтыр” иконасын изгеләндергәч, ул соңрак могҗизалар белән дан тоткан дип язылган. Бу урында часовня төзелде. Рухани Василий Нечаев Степан Григорьевич Богомоловның Ахтыр изге Ана иконасының могҗизасы турындагы хәлне сезгә тәкъдим итәбез.

Аңа унҗиде яшь була. Ул Балык Бистәсендә бер ир-атта эшли. Аның иптәше Алексей Бакиров була. Алексей тол калган әнисе белән Степан эшләгән ир-атның күршесендә генә яши. Кинәт Алексей Бакиров бик нык авырып китә һәм йөри алмый. Тол калган ана туендыручысыз кала. Алты ай буе алар, Аллаһы Тәгаләдән ярдәм сорап, тырышып, бер-берсенә ярдәмләшеп яшиләр. Һәм менә бер иртәдә Алексей, иртә уянып, әнисен уята һәм: «Әни! Тизрәк Алексеевскига бар, анда Тишичкинны табып, аннан изге Ана иконасын сорап, аны бирегә алып кайт. Иконаны кулыма алгач сәламәтләнәчәкмен Аллаһы бирса. Бүгенге төндә мин шундый төш күрдем. Әнисе улына ышана. Паромда Кама елгасының сул як ярына, аннан җәяү Алексеевскига килә. Тишичкин фамилияле крестьянны таба һәм аңардан изге Ана иконасын вакытлыча бирүне сорый. Хуҗа иконасын сарайдан алырга куша. Әмма ул икона тавык тизәге белән пычранган булган, ханым беренче күргән инеш янына бара һәм шунда аны тырышып юа һәм өенә алып китә. Балык Бистәсендә Бакированың икона артыннан китүен беләләр һәм кайберләре аны каршы алырга бара. Бакирова аны каршы алган күршеләре белән бергә өйгә икона алып кайта. Икона белән капкадан кергәч үк , улы Алексей үзендә көч тоя һәм торып утыра, ә иконаны өйгә алып керткәч, авыру аягына торып баса. Могҗиза.

Нәфис әйберләр туку фабрикасы

Татарстанның үзәгендә, Кама буенда, борынгы, әмма онытылмаган белем – нәфис әйберләр тукуын саклаучылар яши. Алексеевск нәфис әйберләр туку фабрикасы осталары гади җепләрдән тукымалар тегә, бер-берсенә охшамаган бизәкләр ясый, туган ягыбызның матурлыгын сурәтли. Туку халык иҗатының традицион төре булды һәм шулай булып кала да. «Алексеевск нәфис әйберләр туку фабрикасы» ЧҖҖ Россиядә кул белән туку традицияләрен саклаган һәм үстергән бик аз предприятиеләрнең берсе. Фабрикага 1927 елда нигез салына, нәкъ менә шул вакытта производствода беренче туку станогы барлыкка килә. Бизәкле эскәтерләр, сөлгеләр, салфеткалар - җитештерелә торган эшләнмәләрнең төп ассортименты. Барлык эшләнмәләр дә табигый мамык һәм җитеннән эшләнелә. Иҗади коллектив яңа тукыма эшләнмәләре булдыра, заманча төргәкләргә дә зур игътибар бирелә. Музей үрнәкләрен өйрәнү, борынгы бизәкләрне торгызу буенча зур эш алып барыла. Предприятие белгечләре борынгы тукыманы реставрацияли, тукымадан киемнәр тегә. Осталар кунаклар белән һөнәр серләре белән бик теләп уртаклашачаклар. Рәхим итегез!

Җиңү Паркы

Якташларыбыз батырлыгын саклаучы буыннарны искә алу үзәге. Парк Алексеевскиның үзәгендә урнашкан. Биредә җәяүлеләр юлларын төзекләндерү тулысынча башкарылды, чәчәкләр арасында ял итү өчен яңа зоналар булдырылды. «Мәңгелек ут» мемориалы каршындагы территория күп тапкырлар киңәйтелде. Обелиск Бөек Ватан сугышы елларында Җиңү яулаган якташларыбыз, туганнарыбыз исемнәре язылган истәлекле табличкалар белән тулыландырылган. Бөек Ватан сугышы елларында Михаил Федин, Хәбибулла Хәйруллин, Иван Кочнев, Василий Халев, Николай Мамонов Советлар Союзы Герое исеменә лаек булалар. Биләрле Михаил Шляпников Дан орденының тулы кавалеры исеменә ия. Парк зонасы аларның бюстлары һәм «Үлемсез полк» фотосурәтләре белән мәңгеләштерелгән. Территориядә хәрби техника урнаштырылган. Кайбер корал һәм хәрби транспортны урнаштырасы гына калды.

Ә тагын…

Сер түгел, Алексеевск районы - Татарстанның спорт гәүһәре. Биредә үсеп килүче буынга да зур игътибар бирелә. Шуңа күрә балалар белән Алексеевскида булган һәр гаилә биредә парк индустриясенең соңгы сүзе буенча җиһазландырылган күп кенә балалар паркларын күрәчәк. Күп кенә балалар һәм спорт мәйданчыклары иң таләпчән балага да күңелсезләнергә ирек бирмәячәк.